Monday, 11 May 2015

Tredden in Scath

Pa wrüga vy clowes fatel wrüg omdedna an trei fedn an partys Lavür, Democrat Liberal ha UKIP, tybyas gocky a dheth dewhans dhe'm bres: fatel via da gwil antarlik wharthus en ûsya neppeth a'n lever-ma, Tredden in Scath. An treylyans-ma gen Nicholas Williams a vedh ithik da gena whei, tho vy sür a'n dra. Ma kevys ganso (NW) dyffrans vorrow dhe treylya an gesyow ha'n whedhlow eus en kensa versyon Sowsnek an lever heb kelly tra veth a'ga sawer a vedh pup pres dhe gan plegadow en treylya an volednow. Ma radn ahanowgh, martesen, na veu redyes gansy an lever en Sowsnek. Lebmyn whei ell y redya rag an kensa termyn en Kernôwek. Teg ew semblans an lever y honan, pecar'a oll an levrow a veu dyllys gen Evertype - ha ma lies anodhans en Kernôwek lebmyn. An scrifa compòster KS ew esy dhe redya. Scant nag eus dyffrans tredh hedna ha'n FSS 'Diwedhes' üjy Cussel an Tavas o ûsya.
An peth eus obma, awoles ew scrifys en KS.
  
Tredden in Scath (Heb Gwil Mencyon a’n Ky)By Jerome K. Jerome, translated into Cornish by Nicholas Williams, with illustrations by A. Frederics
2014. ISBN 978-1-78201-055-5

Yth yw an screfor ha'y dhew gothman, Jory ha Harrys, acordys y dhe vos ow lavurya re grev i'n dedhyow dewetha hag indella aga yêhes dhe sùffra. Yma an try den yonk ytho owth ervira kemeres degolyow in scath wàr Dhowr Tamys, ow tallath dhyworth Kyngston hag ow mos bys in Resohen. Ymowns y ow kemeres Montmorency, hèn yw aga broghky, gansans inwedh. Yma acownt rës i'n lyver a'ga aventurs hag a'ga droglabmow wàr an trumach; yth yw kefys ino inwedh lies whedhel wharthus, rag ensompel, ow tùchya bos prysonys in ker droya Lës Hampton, andhiogeleth barometrow ha'n problemow usy ow pertainya dhe dhesky an pîbow sagh. Y feu Tredden in Scath dyllys rag an kensa prës i'n vledhen 1889 ha nyns êth ev bythqweth mes a brynt dhia an termyn-na-dùstuny apert a'y vos meurgerys gans pùb henath

Sunday, 10 May 2015

Òja an dowisyans, an dagrow ha'n sor, ha pandra nessa?

Na wrüg besca keslavürya gen an Torys.
Pandra ella nei leverel dro dhe'n dowisyans kebmyn en Kernow ha Breten Veur ahês heb gorra keniver onen a ell redya hebma dhe ola? Whath nag ew pell eth o Kernow melen gen liw an Democratyon Liberal bes lebmyn eth ew glas gen liw an Torys! Pandra üjy hedna o menya? Fatel wrüg hedna skydnya en pow leb era bes senedhoryon Liberal ha Lavür na moy vel nebes bledhednow alebma?
Nag üjy Cussel an Tavas o scodhya party vetholl, rag ma an tavas-ma rag oll an bobel, agledh ha adhyhow ha en cres an dhew, na vern aga bres dro dhe'n gwella maner dhe rowlya an pow. Na whath, nag eus meur a düs a'n barh dyhow et agan mesk, war an diwa, ha na vedh cüdhys an dra obma! Na amownt dhebm argya an contrary bes gwell via compla, na whath, dr'ew an peth era vy o scrifa obma o thybyas vy, kens es opinyon an Cussel. Cows adro dhe hedna (polityk an pow, thera vy o menya) ew mater pur dyckly e'n eur-ma rag ma radn o whilas dhe derry an geveren a vedha puppres convedhys tredh Kernôwek ha tybyanjow gwolasek. Mons o whilas dhe skesy rag keniver contravercita na vo senjys agan tavas diantel gen a' re üjy rei mòna dh'y scodhya terweythyow. Nag era vy en mesk an düs üjy pedery en maner-na. Sür oma na veda nei nevra derevel an tavas-ma arta po nag era nei chaunjya an maner dhe rowlya Kernow en kettermyn. Na vedh gwithys ha crefhes an tavas na vo gwres gan moyha dhe wil dhe'n Gernôwyon gortos war aga dor ewedh. Heb Kernôwyon e'n pow pandr'a dal an tavas? Dar, me a venja godhvos!
Lebmyn, ma üdn party dres oll a' r'erol, üjy prest o shyndya colon ha corf gan cowethyans. Mons o scodhya ha yny crefny ha covaytys an dhisplegoryon (developers) war pub tro. Mons reqwirya Kernow dhe gawas milyow a dreven ker nag eus odhom anodhans ha mons qwitha Kernow dhort gwil an peth ew dhe les raga nei, an g/Kernôwyon, dre vroas. Eus co dhewgh a'n termyn era Thatcher en pedn an hager lû-na, gen 'y bool lebmys e'n eyl dorn ha'y thigen et y gila?! Thew Thatcher ha'y howetha a wrüg compellya gan cussüljow tiredh dhe werha ga threven poblek ha thew an keth para – drogoberyon oll - era prest sconya a clowes odhom agan economy. Milyow a'gan pobel eth kerr pa veu scattys an balow ha'n gweythow. Nag  era gweres veth dhor an governans dibitty-na, keth era gweres lowr dhe'n wicoryon olcan en Loundres.

Pa wrüg an Cons cawas an gallos arta en dadn Cameron, thera radn o supposya der via gwell, saw nag o endella! Cameron a dhalathas gweres dhe'n dhisplegoryon arta: ea, moy vel kens ha scant na alja boas lacka!

Kernow ha'n SW en 2005. Na vedh gwelys arta.
Gerow nei dhe bedery a'n termyn eus passyes. Dhort henedh dhe henedh an g/Kernôwyon – lies anodhans – era o vôtya rag an Liberals o kelmys fast dhe'n eglos Vethodyst ha'y valews a ownder ha justys rag keniver onan. Òja hedna, nag o marth pa vôtya an nessa denithyans rag an Democratyon Liberal warlergh an tradicyon. Thew an Liberals a dhros mes an campyer broas David Penhaligon, mab gweyth Holman, era puppres o cows mes rag an bobel et y gostys ev ha'n vohojogyon ha'n weythoryon oll en Kernow ha pella. Thera Penhaligon omglowes es gen senedhoryon an Party Lavür ewedh. 

Chaunjys ew an rowl lebmyn, sos! En le Penhaligon ma tulloryon ew parys dhe geslavürya gen an Torys, parys dhe vôtya rag servisys privedh en clojyow ha tollow en chombours a' re omdednys. Ea, thew an Democratyon Liberal a settyas Cameron en Downing Street ha y witha ena. Rag meth! Jei ell pejy gavans dhorta nei lebmyn dr'ew sqwachys ga fara en temmigow bes na vedhons pardonys gen an bobel onest era ga threstya kens.

Kernow o melen, po melen ha rüdh terwethyow (An qwartron Lavür veu trehys en dew radn gen an Gerrymanders en Loundres na alja boas dowisys arta.) Lebmyn ethew glas – ea, an kensa termyn a veu gwelys hedna! Ma radn ahanan na wrüg vôtya ha radn a ros ga voysys dhe ombroforyon na alja pur wir gwaynya an weth-ma... ha'n Democratyon Liberal veu fethys en pub le. Da aqwitys ens!

Pandra nessa, cowetha? Na ella nei pejya endella mar meda nei sawya Kernôwek ha derevel pow own ha crev. Res ew dhen settya Kernow war y threys ha gwil diwedh dhe wary an hager displegoryon üjy o tefolya agan pow. Na vedh  gerys teller veth dhe'n bobel nag ew rych lowr dhe berna aga threven ker. Na vedh whel lowr naneyl p'o dynys milyow a düs vas dhor an citys dhe kesstrivya ganjons rag an nebes a whel eus. Ew devedhys an termyn rag towl nowydh? Wos oll aga whel ha ga holon na wrüg MK gwaynya tra veth. Alja MK ha'n Party Gwer moas rag warbarh ha kemeres emann a' re era vôtya rag an DL kens? Eus neppeth rag an Party Lavür dhe wil? Gerow nei dhe bedery dro dhe hedna - ha kebmys a maters a eus - en misyow a vedn doas na vo re dhiwedhes rag an nessa dowisyans kebmyn.

Friday, 8 May 2015

Kanna Kernuak Cana Kernôwek

This verse by John Tonkin of St. Just (not to be confused with Thomas Tonkin) was written some time around 1694. His text is followed by a SWF/L version.

Menja Tiz Kernuak buz gasowas, - Menja tüs Kernôwek bes gasowes
tha kanna vee gy el e glowas - dhe cana vy jei ell y glowes
Rag fyr ha mescack thew e gwreze - Rag für ha mescok thew e gwres
Ubba en Tale gullas en Beze - Òbba en toll goles an Bes
Rag me a venja cowas na peath - Rag me a venja cowas neppeth
della na veea a denneth tha weath - della na via a den'eth dhe weth
Rag an pocar ez en pedd’n - Rag an pecar eus en pedn
ha peege gungans mee a vedd’n - ha pejy ganjans, me a vedn
Ma tha ni Materne da - Ma dhe nei metêrn da
ha maternes maga Ta - ha metêrnes magata
Besca Rig dane [leg. dean] roul en Gwalaze - Besca wrüg den rowl[ya] en [g]wlas
buz nag ew an Pobel vaze - bes nag ew an obel vas
Eve Rig doaz thurt pow e whonnen - Ev wrüg doas dhort pow y honan
Tiz da gunju Leeas wonnen - Tüs da ganjo, lies onan
Gorolyon da droaze e war dower - Gorholyon da dhros e war dhowr
Sowias E vownas kerra vel ow’r - Sawyas y vownas kerra vel owr
Pereeg eve gurra Trooze war Tîr – Pa wrüg ev gorra troos war dir
E ve welcumbes me ore Gwîr - E veu welcòbmys, me or gwir
ha tha vethes tha Careesk - ha dhe vedhes dhe Caresk
maga sowe besca ve pesk - maga saw besca veu pesk
Enna na rig eve Trigass pel - Ena na wrüg ev trigas pell
Buz eath tha wheelas an peath o gwel - Bes eth dhe whilas an peth o gwell
an Jooal rag gurra war e bedd’n - An Jôwel rag gorra war y bedn
ha e weetha eve a vedd’n - ha y witha ev a vedn.
Mattern James rig quachas e stoppia - Metêrn James wrüg qwachas y stoppya
bus E na allja e theath tha gloppia - bes e na alja, e dheth dhe gloppya.
Eve rig quachas moaze tha an gwella ternuan – Ev wrüg qwachas moas dhe’n gwella ternewen
bus e gothas drez an ne wharn - bes e godhas dres en düwon
Ha ul e poble poonias tha Gova - Ha oll y bobel bonyas dhe gova
Hemma e bra gwarre why na gova - Hemma, e bra gwary, whei na gova
Ha e tha Worthen eath e whonnen - Ha e dhe Wordhen eth y honan
rag cowas gen e gare Trip-Cunnen - rag cowas gen y gar Tripconin
Enna e wraze Lowar wheal tha weel - Ena e wras lowr whel dhe wil
Bowneege [leg. Bownenge] kelles Leeas meel - Bownans kellys, lies mil
buz materen Wille wraze an wheal - bes metêrn Willa wras an whel
ha fesias gy car vez an gweal - ha fesyas jei kerh, ves an gwel
Nenna e eath car rag Frink - Nena e eth kerh rag Frynk
rag debre an Tacklow ewe per trink - Rag debry an taclow ew pur drynk
ma enna whath eve me ore gwîr - Ma ena whath ev, me or gwir
ha plodia gen an hagar veer - ha plodya gen an hager vir
ha enna ni e ved’n e ara - ha ena nei a vedn y ara
amesk an poble ez e gara - emesk an bobel eus y gara
ha moaz tha wellaz an peath ez gwreze - ha moas dhe weles an peth eus gwres
en pow an Flemmen amesk an Tîz - en Pow an Flemen emesk an düs
Enna ma Leeas wonnen - kelles -  Ena ma lies onan kellys
Kana geegans tha boaze gwelles - Cana […] dhe voas gwelys
ha muy dale moaz tha an gletha stella - ha moy dal moas dhe an gledha stella
an lacca berra a mesk an gwellah - an lacka berha emesk an gwella
Ma Materen ni doaz Tre beddn wave - Ma metêrn nei toas tre bedn 'wav
ha moaze car arta pe teffa have - ha moas kerh arta pe teffo hav
Dewe reffa e sowia Tre ha leaze - Duw reffo y sawya, tre ha 'les
ha gweel e vownas mear a heaze - ha gwil y vownas meur a hes
menja e buz gweel dua - Menja e bes gwil diwa
an Streef ter ni ha’n Creege thua - an strif ter nei ha’n cryj ????
Materen Frink thera vee a menia - Metêrn Frynk thera vy o menya
na venja hedda whath gun greevia. - Na venja hedda whath gan grevya.


Wednesday, 22 April 2015

Nei venja pe an mòna sür - gen John Tonkin

An eglos coth en Pluw Est.
This verse is by John Tonkin of St. Just in Penwith, c. 1695.
Original spelling followed by (SWF/L version)

John Tonkin, not to be confused with Thomas Tonkin of Trevaunance, was one of a group of Cornish writers based in and around St. Just.

Ni venja pea a munna seer (Nei venja pe an mòna sür)
ez boaze whele es car thurt an Tir (eus boas whilys kerr dhort an tir)
ca veea a Vlethan veth mar hir (ke via a vledhen 'vedh mar hir)
ni veea plaises me ore gwir (nei via plesys, me or gwir)

Ma Leeas peege etha dirria pel (Ma lies pejy e dhe dürya pell)
buz peea dua e veean gwel (bes pia diwa e via gwell)
ni veea preeze da rag an stean (nei via pris da rag an sten)
ha rag an Hearn thurt Willie Mean (ha rag an hern dhort Willy Men)

Buz lebben preze ewe rag gweel dua (Bes lebbyn pres ew rag gwil diwa)
ha clappia fyrrah whath rag trua (ha clappya fürra whath rag trûa)
rag leeas mascogna ma laveres (rag lies müscogna ma leverys)
ha an gwella ewe nakeves (ha an gwella ew nakevys)

Dewe reffa Sowia an Egles ni (Duw reffa sawya an eglos nei)
ha an prounter da eze et angy (ha an pronter da eus et anjei)
ha gweel than gy ul servia Dewe (ha gwil dhe'njei oll servya Duw)
an Pobel en kaniffar Plewe (an b(pobel en keniver pluw)
an Proanter ni ez en plew East (an pronter nei eus en Pluw Est)
grouns e broaze carra Apostle Chreest (Gwrens e boas car'a apostel Crist)
magga pel ter el eve heathes (maga pell ter ell ev hedhes)
ha nenna Dewe e vedd’n e worras (ha nena Duw e vedn e worras)

ha ni an Poble ul dale gweel (ha nei an b/pobel oll dal gwil)
an peath egge e Lal tha ni da zeel (an peth üjy e laul dhe nei de Sül)
ha rie gun gwella scovarn dotha (ha rei gon gwella scovarn dodho)
na dale ni gurra ul tha gotha (na dal nei gorra oll dhe godha)
Lebben Dewe reffa gun Sowia ul (Lebbyn Duw reffa gon sawya oll)
nenna na geath denneth tha gul (nena na geth deneth dhe goll)
Glaze Neave tha enna ni veath a heaze (Gwlas Nev dhe ena nei vedh a hes)
mar ta ni gweel da war an Beaze (mar te nei gwil da war an Bes)

Kerres dhe bedn an vre (radn 1)

The first part of a story...
Tewal o an nos ha me o moas war an vorr. Na aljama gweles pella vel dew lath deragam ha me geth tabm ha tabm en tewlder rag own trebuchya ha terry gar po browy gwewen mesk an meyn o scòllyes war bub tû an vownder, rajel dirowl an carn hag atal dhor an mengledh, overdevys lebmyn, gen eythen ha grüg ha spern. An pres o hanternos ha me a dalvia boas en sca (cusca), pell dhor an le-na, mellyes et o gwily pecar'a flogh vian. Wos an tewlder me a welas shâp hugeth an menedh vel skeus bedn an ebòrn; carn garow, üdn broster a garrek dhyasseth ha calish a welas devedhyans an kensa tüs hag a vedh kehaval mil bledhen alebma, nevra sür ha bysqwethek, dürya wos pub treylyans an governans ha sians polityk an leders.

Me eth rag, cabm ha cabm war an vorr, o lagajow egerys bedn pub gwayans en prysk ha'm scovarnow lebmys bedn pub son ònketh en cana an gülyogas-redan ha tros segh an delkyow. Me gramyas heb gwil gik na mik dhe'm disqwedhes. Piw a oya peth a via asspir pe traytour dhe'm dyskyvra? Onen nodhans alja boas o plattya en redan ha'n carrygy malja mires orta vy, parrys dhe'm cuhudha. Prest ema tüs gwadn ga skians a vedn betraya a re-na onest, ew bes nebes en bes wor an diwa.

Ha me o kerres, me brederas an peth era adheller dhebm, an düs, an chei coth ha'n lôwar, o levrow ha'm whel... an peth o bownas mar medna whei. Moas dhe bedn an menedh a venjama, eneth moy ken moas kerr, eneth arta maljama gwitha an syght et o lagas rag nevra, üdn co dhe dhegy genam bes vicken, na vern pele via a annedh. Na oyan pana pres via gwelys genam arta na fatel aljama doas en dro naneyl. Na aljama ponya kerr ha forsakya keniver onen ha keniver tra erama senjy ker. Res via doas tre òja spis, poken na oyan vy pana quartan a venjama moas, nevra gwandra car'a prieryn kellys en devyth. Pa vema skith, nag era skesy rag an dra era res demm gwil bes whans o dhebm kerres dhe bedn an vre kens. Òja hedna, me a via odhom festena bedn terry an jedh.


Tuesday, 14 April 2015

Duw gena whei!

Put a bit of variety into your goodbyes:

Duw gena whei (or) Duw bos genowgh Goodbye

Benatuwgana! (or) Benatuw gena whei! God bless


Terebo nessa Until next time

A'n our Literally ‘Until the hour’.

Kebmer with Take care  (to one person you know well)

Kemerow with Take care  (to one or more people)

Ternostadha! (or) Nos da dhe whei Good night to you 

Voydama lebmyn. A’n our! I'm off now. Bye!

Friday, 3 April 2015

George Fox 1660

The phrases below, in their original spelling, were recorded by George Fox 1624-1691, one of the first Quakers and a prominent dissenter in A Batledor for Teachers and Professors to Learn Singular and Plural... 1660 . It gives examples of the second person singular and plural. In later Cornish, the personal pronoun ty or te (thou) became che. Fox spelt it chee.
 
Singular           {Chee deane  is Thou man

                        {Chee Bennen  is Thou woman

                        {Chee Rowler  is Thou Ruler

                        {Chee Matearn  is Thou King

                        {Chee Maternas  is Thou Queen

                        {Chee Taze  is Thou Father

                        {Chee Dama  is Thou Mother

                        {Chee Pedn an Bobel  is Thou Head of People

                        {Mee Chhe Eve  is I Thou He

Plural               {Why Teesse  is you man

                        {Why Benenas  is you women

                        {Why Rowledges  is You Rulers

                        {Why metearneau  is you Kings

                        {Why Tazowe  is You Fathers

                        {Why Dameeowe  is You mothers

                        {Why Pednawe an Bobel  is You Heads of People

                        {Nye Why Gye  is We You They

                        {Why Poan Gye  is You or They

This is the Cornish Proper Tongue both Singular and Plural, answerable to the English above mentioned.

see Journal R.Cor.Poly.Soc., 1929 p257